ستارهای دنباله دار یک جرم آسمانی یخی هستند که دور خورشید می چرخند. بیشتر ستاره های دنباله داری که ما از روی زمین می بینیم ، در مدارهایی بلند و بیضی شکل دور خورشید می چرخند.
معمولاً هر ستاره دنباله‌دار از سه بخش تشکیل شده است:
- هسته : با قطر چند کیلومتر (که به طور مستقیم قابل مشاهده نیست) و کره‌ای از یخ و گازهای منجمد است.
- گیسو : یک توده کروی از گاز است که هسته دنباله‌دار را احاطه می‌کند و حدود یک میلیون کیلومتر طول دارد. گیسو از بخار آب،گاز دی اکسیدکربن، آمونیاک، غبار و گازهای طبیعی دیگر که از هسته جامد متصاعد شده، تشکیل شده است. گیسو و هسته سر یک دنباله‌دار را تشکیل می‌دهند.
- دنباله : برای یک دنباله‌دار دو نوع دنباله تشخیص داده شده است :
- دنباله گرد و غبار که در انعکاس نور خورشید، زرد کمرنگ دیده می‌شود و همان طیف خورشید را دارد.
- دنباله پلاسما یا گازی، که به دلیل وجود مونوکسید کربن یونیزه (co+) آبی دیده می‌شود. طول دنباله ممکن است به صدها میلیون کیلومتر برسد.
دنباله بلند یونی ستاره دنباله دار به خاطر نیروی بادهای خورشیدی همیشه از خورشید دورتر قرار می گیرد. بلندی دنباله می تواند به 250 میلیون کیلومتر برسد و بیشترین چیزی که ما از یک ستاره دنباله دار می توانیم ببینیم همین دنباله است. ستاره های دنباله دار فقط وقتی که نزدیک خورشید و در مدارهای بیضی هستند، قابل دیدن هستند.
بیشتر ستاره های دنباله دار به قدری کوچک یا به قدری ضعیفند که بدون تلسکوپ دیده نمی شوند. اما بعضی از ستاره های دنباله دار چند هفته با چشم غیرمسلح قابل دیدن هستند. علت قابل دیدن بودنشان این است که از نزدیک خورشید عبور می کنند. ما به خاطر این می توانیم ستاره های دنباله دار را ببینیم که گاز و گرد و غباری که در کما های آنها هستند و همچنین دنباله ها، نور خورشید را بازتاب می دهند. همچنین گازها انرژی ای را که از خورشید جذب کرده اند آزاد می کنند که این باعث می شود تابناک و درخشان شوند.
ستارگان دنباله‌دار بر خلاف اسمشان به هیچ وجه ستاره و منبع تولید انرژی نیستند و نامگذاریشان فقط به دلیل شکل ظاهریشان است که مثل ستارهای هستند که دنباله‌ای داشته باشد، به طوری که واژه comet از کلمه یونانی kometes به معنی مو و سر گرفته شده است.
این ستارگان جابجا شونده هستند چهره تماشای دارند که به سرعت تغییر می‌کند و کاملاً غیرمتناوب و نامنظم به نظر می‌رسند.
ستاره شناسان، ستاره های دنباله دار را بر این مبنا طبقه بندی می کنند که چقدر طول می کشد آنها دور خورشید بگردند. آنهایی که در دوره کوتاه تری دور خورشید می گردند کمتر از 200 سال طول می کشد تا یک دور گردششان به دور خورشید را کامل کنند.
در حالی که 200 سال یا بیشتر زمان می برد تا آنهایی که مدت بیشتری طول می کشد تا به دور خورشید بگردند یک دور گردششان را کامل کنند. ستاره شناسان باور دارند که ستاره های دنباله دار، از مجموعه ای از گاز، یخ، سنگ و گرد و غبار تشکیل شده اند که حدود 4.6 میلیارد سال پیش سیاره های خارجی تر هم از آنها درست شده اند. بعضی از دانشمندان باور دارند که ستاره های دنباله دار در ابتدا مقداری آب و مولکول های با پایه کربن را به زمین آورده اند که زمینه حیات در زمین را به وجود آورده اند.
هسته: هسته ستاره دنباله دار عبارت از یک توپ یخی و ذرات گرد و غبار سنگی است و به طورکلی شبیه یک گلوله برفی کثیف است. یخ به طور کلی از آب یخ زده تشکیل شده. اما ممکن است شامل مواد یخ زده دیگر مثل آمونیاک، دی اکسید کربن، مونوکسید کربن و متان هم باشد. دانشمندان باور دارند که هسته بعضی از ستاره های دنباله دار ممکن است نازک و شکننده باشد چون چندین ستاره دنباله دار بدون دلیلی که مشهود باشد از هم پاشیده اند. ولی به هر حال هسته حتی اگر خیلی کوچک هم باشد، با این همه بیشتر جرم ستاره دنباله دار را در خود دارد. پهنای هسته بیشتر ستاره های دنباله دار ده مایل (16 کیلومتر) یا کمتر از این است. ولی قطر بعضی از آنها هم حدود یک میلیون مایل یا 1.6 میلیون کیلومتر است.
کما: کما فضایی تقریباً از گاز است که هسته را احاطه کرده است و حدود یک میلیون کیلومتر عرض دارد. هنگامی که ستاره دنباله دار به منظومه شمسی داخلی تر نزدیک می شود، گرمای ناشی از خورشید مقداری از یخ روی سطح هسته را بخار می کند و ذرات گاز و گرد و غبار را به فضا بیرون می دهد. این همان کماست. کما ازترکیب بخار آب، گاز دی اکسید کربن، آمونیاک، گرد و غبار و گازهای طبیعی که از هسته خاکی تصعید شده، تشکیل شده. کما و هسته سر ستاره دنباله دار را تشکیل می دهند.
دنباله یونی: دنباله ای که از گازهای یونی است. باد خورشیدی بعضی از گازها را به یون تبدیل می کند. جریان این یون ها از کما دور می شود و یک دنباله یونی را به وجود می آورد. دنباله یونی به خاطر وجود بادهای خورشیدی (بادهای خورشیدی یون هایی هستند که با سرعت بالا از سمت خورشید جریان پیدا می کنند) که آنها را دفع می کند، همیشه رویش را از خورشید بر می گرداند. وقتی که ستاره دنباله دار به خورشید نزدیک می شود، دنباله یونی عقب می ماند و وقتی که ستاره دنباله دار خورشید را ترک می کند، دنباله یونی به جلو می رود. هنگامی که دنباله از خورشید دور می شود، از بین می رود. طول دنباله ستاره دنباله دار می تواند به بیش از 100 میلیون کیلومتر هم برسد.
دنباله گرد و غبار: امواجی که از خورشید ساطع می شود، ذرات گرد و غبار را از کما دور می کند. این ذرات دنباله ای به نام دنباله گرد و غباری را تشکیل می دهند.
مدار ستاره دنباله دار چگونه است؟
مدار ستاره دنباله دار در مدارهای بسیار بیضی شکل دور خورشید می گردند. سرعت آنها وقتی که نزدیک خورشیدند خیلی زیاد می شود. بعضی از ستاره های دنباله دار با خورشید برخورد می کنند یا آن قدر به خورشید نزدیک می شوند که می سوزند. البته شواهدی وجود دارد که بر اساس آن ستاره های دنباله دار آب را به زمین آورده اند و زندگی را بر روی زمین امکان پذیر کرده اند.
دنباله‌دارها برخلاف تاثیرى که از لحاظ خرافات بر روى زندگى زمینیان گذاشتند، عامل تحولى شگرف در علم نوین بوده‌اند. کشف دنباله‌دار اما کار ساده‌اى نبوده است. در دوران جدید براى یافتن یک دنباله دار، باید رصدگر بسیار ماهرى باشید، تمامى آسمان را به خوبى بشناسید و کمترین تغییرى را نادیده نگیرید. دیدن یک جرم بسیار کم نور و شبح‌گون در میان خیل عظیم ستارگان آسمان کار راحتى نیست. اما داستان کشف دنباله‌دارها به پایان نرسیده است. اگر رصدگر دقیقى باشید، این احتمال وجود دارد که شما هم روزى موفق به کشف یک دنباله‌دار شوید.