پای پرانتزی (ژنو واروم یا Bow Leg) چیست؟
این عارضه در نوزادان عادی است و پس از اینکه کودک شروع به راه رفتن می کند باید کم کم کاهش پیدا کرده و زانو ها به حالت طبیعی برگردند. این حالت در نوزادان پس از 18 ماهگی خود به خود رفع می شود. در بعضی از موارد این عارضه در اثر بیماری هایی نظیر بلانت یا نرمی استخوان ایجاد می شود. اگر پس از 2 سالگی کودک، همچنان این مشکل رفع نشده باشد حتما به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
علت ایجاد پای پرانتزی
- بیماری بلانت در استخوان ساق پا
- نرمی استخوان یا راشیتیسم مرتبط با کمبود ویتامین D یا کلسیم
- شکستگی های بهبود نیافته
- رشد غیر طبیعی استخوان ها
- مسمومیت با سرب یا فلوراید
- بیماری پاژه که یک بیماری متابولیک است و تاثیر منفی بر شکستن و بازسازی غضروف دارد. در نتیجه راستای صحیح استخوان ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
- کوتولگی که ناشی از آکوندروپلازی می باشد، در این حالت اختلال رشد استخوان ها منجر به خم شدن آن ها و در نهایت پای پرانتزی می شود.
- آرتروز که در افراد بزرگ تر از 35 سال شایع می باشد و منجر به پای پرانتزی می شود.
علائم و روش های تشخیص پای پرانتزی
اصولا با چشم قابل تشخیص می باشد، در صورتی که کودک شما 2-3 ساله می باشد و علائم زیر را دارد بهتر است به متخصص مراجعه نمایید:
- زمانی که کودک ایستاده و یا به پشت خوابیده، با نزدیک کردن مچ پاهای او، فاصله ی بین زانوهایش را بررسی کنید اگر با نزدیک کردن قوزک های پا، زانوها از هم دور شدند (فاصله ی بین زانوها بیشتر از 2 اینچ باشد)، یعنی این عارضه در کودک وجود دارد.
- به راه رفتن کودک خود دقت کنید، در صورتی که کودک پای پرانتزی داشته باشد، هنگام راه رفتن زانو و ساق پا حالت کمانی شکل پیدا می کنند.
- متقارن بودن پاها، اگر خط عمودی مرکزی بدن را در نظر بگیریم پاها در هر دو طرف دارای تقارن می باشند.
- کاهش دامنه ی حرکتی لگن و درد در زانو.
- آزمایش خون جهت تشخیص کمبود کلسیم و ویتامین D.
- عکس رادیولوژی برای بررسی مشکلات استخوانی.
روش های درمان
ممکن است در کودکان در سنین پایین و در موارد خفیف نیاز به مداخله ی درمانی خاصی نباشد، و تنها پیگیری کردن های مداوم و مراجعه به پزشک هر 6 ماه یک بار کافی باشد. و همزمان از مکمل های کلسیم و ویتامین D استفاده شود. اگر کودک شما زیر 3 سال دارد و مبتلا به بیماری بلانت است، بهتر است از بریس های خاص و کفش های ارتوپدی استفاده کنید. اگر کودک بالای 3 سال است و بیماری بلانت در او تشخیص داده شده احتمال جراحی برای اصلاح زانوی پرانتزی وجود دارد. در بزرگسالان روش های درمانی متفاوت می باشد.
روش های درمان در کودکان
- اولین خط درمان برای کودکان، توجه به نحوه ی راه رفتن و آموزش صحیح آن می باشد. توجه داشته باشید کودک هنگام نشستن و خوابیدن ستون فقرات خود را صاف نگه دارد.
- انجام حرکات ورزشی مناسب منجر به تقویت عضلات و زانوهای کودک می شود، یوگا در این زمینه بسیار موثر است و منجر به انعطاف پذیری عضلات و حفظ راستای صحیح سیستم اسکلتی بدن می شود. البته ممکن است اوایل، برای کودک سخت باشد اما با گذشت زمان به آن عادت می کند. می توانید از بند های موجود در ورزش هایی نظیر پیلاتس و یوگا برای اصلاح خمیدگی زانوها استفاده کنید.
- مصرف ویتامین D، مصرف روزانه 400-1000 واحد برای کودکان توصیه می شود و در بزرگسالان روزانه 1500-2000 واحد.
- ماساژ درمانی و تمرینات اصلاحی، هنگامی که کودک به پشت خوابیده زانوهای او را خم کرده تا جایی که به شکم و قفسه ی سینه اش چسبیده شوند این حرکت را به دفعات تکرار کنید.
- کفی و کفش طبی، برای مدیریت به موقع و زود هنگام، می توان از برخی از کفش های طبی استفاده کرد. برای مثال، زمانی که بیمار از کفش هایی با ویژگی های خاص مانند: پنجه ی برعکس، گوه (وج) خارجی زیر کفش و یا کفی طبی، پنجه مستقیم و... استفاده کند، احتمال تغییر شکل پا و رشد ناقص را می توان به طور چشمگیری کاهش داد. همچنین تحقیقات علمی نشان داده که کفی های طبی برای درمان و اصلاح پای پرانتزی بسیار مفید هستند.این نوع از کفی های طبی به صورت سفارشی و توسط کارشناسان ارتوپدی فنی ساخته شده و داخل کفش قرار می گیرند. مکانیزم عمل آن ها به گونه ای است که حرکات غیر طبیعی پا را کاهش می دهند.
- بریس ها، زمانی که با رشد کودک پای پرانتزی بهبود پیدا نکند، از بریس های مخصوص پا برای درمان استفاده می شود. البته همان طور که پیش تر اشاره کردیم در صورتی این بریس ها تجویز می گردند که پای پرانتزی همراه با یک بیماری زمینه ای باشد. طول درمان با استفاده از این بریس بستگی به مدت زمان اصلاح زانو دارد. ممکن است چند ماه طول بکشد.
- جراحی، در نوجوانان و بزرگسالان که به موارد شدید پای پرانتزی مبتلا می باشند، اغلب عمل جراحی تنها گزینه ی ممکن است. با عمل جراحی نحوه ی قرار گیری استخوان ها در زانو را تغییر داده و پای پرانتزی را اصلاح می کنند.
درمان های غیر جراحی در نوجوانان و بزرگسالان
در نوجوانان حرکات و تمرینات ورزشی در اصلاح و کاهش درد زانو بسیار موثر می باشد. در صورتی که همراه با تمرینات از کفی طبی استفاده شود اثر آن چند برابر می گردد.
- لمس انگشتان پا: هنگام انجام دادن حرکت کششی لمس انگشتان پا، با قرار دادن یک غلتک فومی در بین پاها، عضلاتی را که به چرخش زانو به سمت خارج کمک می کنند فعال نمایید. این یک تمرین موثر برای پاهای پرانتزی می باشد. یک مت ورزشی را به صورت رول درآورده و بین زانوها قرار دهید (می توانید مت را رول کرده و زیر پنجه ی پا ها بگذارید و پاها را از هم فاصله بدهید)، در این حالت بین قوزک های پا 8-10 سانت فاصله می افتد، پا های خود را صاف نگه داشته و به سمت پایین خم شوید تا انگشتان پا را لمس کنید، سپس به طرفین چرخیده و دست ها را به بالای سر ببرید. این کار را 10 مرتبه تکرار کنید.
- حرکت اسکات با انگشتان پا به سمت داخل: پا های خود را به اندازه ی 20 سانتی متر باز کنید. سپس آن ها را به سمت یکدیگر بچرخانید، طوری که انگشتان شست پا هایتان، یکدیگر را لمس کنند. سپس به آرامی اسکات بزنید. می توانید برای تعادل بیشتر دست های خود را به سمت جلو بیاورید.
- بالا بردن یک پا زمانی که به پهلو خوابیده اید: به پهلو دراز کشیده و زانوهای خود را 90 درجه خم کنید و پاها را روی یکدیگر قرار دهید. در این حرکت لازم است بدن از سر تا زانوها صاف و در یک راستا قرار بگیرند و پاها به سمت کمر خم شوند. زانوها را به هم چسبانده و قسمت داخلی پای رویی را به سمت بالا چرخانده و سپس به آرامی آن را به سمت پایین برگردانید. این حرکت را برای هر پا 10 مرتبه تکرار کنید.
آیا پیشگیری ممکن است؟
متاسفانه هیچ روشی برای پیشگیری از این عارضه وجود ندارد، اما می توان با ورزش های مداوم و کاهش وزن در صورت چاقی، استفاده از کفش های مناسب هنگام پیاده روی، مصرف به اندازه ی ویتامین D و کلسیم از بروز آن جلوگیری کرد.
در صورت درمان نشدن چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می شود؟
اگر پای پرانتزی به موقع اصلاح نشود، با افزایش سن احتمال درمان کاهش یافته و عوارضی بر روی سیستم اسکلتی فرد می گذارد و در بزرگسالی منجر به آرتروز زانو شده و کمر درد می شود. پس لازم است تا والدین از زمان کودکی و نوجوانی به فرزندان خود توجه کرده و در صورت مشاهده ی هرگونه ناهنجاری به پزشک مراجعه کنند تا زمان طلایی برای درمان را از دست ندهند.