کلیات :
برای بسیاری از دانشجویان، دانشجو بودن اولین تجربه زندگی مستقل و دور از خانه است. این به تنهایی شاید بیشتر از تحصیلات شما ارزش داشته باشد. زیرا پرورش واقعی شما از همین جا شروع می شود.
زندگی دانشجویی می تواند موجد فشارهای روحی باشد. قبول کنید که این فشارهای روحی در زندگی حالتی طبیعی است. در این طور مواقع با دوستان خود صحبت کنید و از آنها دوری نجویید. مطمئن باشید در کمک به روی هر کسی که تحت فشار روحی است، باز می باشد.
چهار شرط یادگیری موفقیت آمیز و لذت بخش، که لازم است در خود آن ها را ایجاد و نسبت به آن ها آگاهی داشته باشید، عبارتند از:
- تمایل به یادگیری: انگیزه و هدف
- یادگیری با انجام فعالیت: تمرین، اشتباه کردن، تصحیح خطا
- بازخورد از طرف دیگران
- درک کردن: اندیشیدن و درک آنچه آموخته شده است.
مهارت های مدیریت زمان را یاد بگیرید و آن ها را به کار بندید.
برای مطالعه و انجام تکالیف، مهلتی را برای خود تعیین کنید. همچنین فرصت هایی برای اتفاقات پیش بینی نشده در نظر بگیرید.
درباره تجربه های ناموفق یادگیری خود فکر کنید و درباره آنچه باعث شده است تجربه ناموفق یادگیری پیش بیاید چند سطر بنویسید.
کتاب و مطالعه :
مهمترین صفحات هر کتاب، ”فهرست“ و ”راهنمای موضوعی“ است. استفاده موثر از این دو قسمت را فرابگیرید.
مطالعه فعال همواره با قلم همراه است. از نوشتن داخل کتاب نترسید. کتاب تان را خودتان شخصی کنید و آن را برای خودتان بنویسید. با کمک مداد یا ماژیک های رنگی یا هر وسیله دیگر، تصویری منحصر به فرد از صفحات کتاب ایجاد و در ذهن خود نگه دارید. فقط دقت کنید این کار را با کتاب های کتابخانه و امانتی انجام ندهید!
برای هر مطلبی که مطالعه می کنید یا یاد می گیرید، یکی از این جملات را در نظر بگیرید:
- کاملا درک کرده ام.
- کم و بیش درک کرده ام.
- هنوز درک نکرده ام.
استفاده از کتابخانه و منابع آن را به خوبی یاد بگیرید. مهارت ”اطلاعات یابی“ در کتابخانه را با تمرین در خود پرورش دهید.
در کتابخانه از چشمان خود به خوبی استفاده کنید. وقتی از یک کتاب چند جلد کتاب در کتابخانه یا فهرست موضوعی کتاب ها موجود است، به این معنی است که آن کتاب از کتابی که تنها یک جلد از آن در کتابخانه دیده می شود، با اهمیت تر است. همچنین کتاب هایی که بارها تجدید چاپ شده اند نیز احتمالا مفید تر بوده اند. نهایتا اینکه کتاب هایی که از بس خوانده شده اند، کهنه و فرسوده شده اند نیز باید کتاب های خوبی باشند و احتمالا از کتاب هایی که تا حالا کسی آن ها را به امانت نگرفته مفید تر هستند.
قبل از هر جلسه :
قبل از برگزاری هر جلسه درس، از مطالبی که قرار است یاد بگیرید آگاه باشید و حتما در مورد آن پیش مطالعه کنید.
سوالات و تمرینات آخر فصلی که قرار است مطالعه شود را بررسی کنید و تا حد ممکن سعی کنید ببینید آیا می توانید آن ها را حل کنید.
قبل از شروع درس به این سوال پاسخ دهید: «تا کنون درباره این موضوع چه یاد گرفته ام؟»
سعی کنید با پیش مطالعه، سوالاتی برای خود طرح کنید و در طول کلاس در یافتن پاسخ هایی برای آن ها باشید.
در طول هر جلسه :
بدانید و سعی کنید کشف کنید که مدرس پس از آموزش هر مطلبی چه انتظاری از شما دارد. هدف های یادگیری هر مطلبی را مشخص کنید و بدانید چرا باید چیز های خاصی را بیاموزید.
اگر یادداشت برداری می کنید، رونویسی نکنید. ایده ها و مفاهیم را در ذهن تان پردازش کنید و با زبان و کلمات خودتان یادداشت کنید.
در مصرف کاغذ صرفه جویی نکنید!! صفحات را به طور کامل پر نکنید. فضای خالی کافی در صفحات باقی بگذارید تا بعدا بتوانید در آن قسمت ها یادداشت های بیشتری اضافه کنید.
در هنگام یادداشت برداری با استفاده از اندازه های متفاوت خط، رنگ، یا هر تکنیک دیگر، به فرا خور مطلب، تفاوت های بصری ایجاد کنید. سعی کنید گوشت و استخوان به راحتی از هم قابل تشخیص باشند.
در حین یادداشت برداری، سوالات و نظرات خود را حتما بنویسید. بسیاری از سوالاتی که به ذهنتان می آید اگر یادداشت نشوند، بعد از مدتی از ذهنتان پاک می شود، بی آنکه جوابی برایش پیدا کرده باشید.
پس از هر جلسه :
با یادداشت ها و کتاب خود کاری انجام دهید. آن ها را در قفسه به حال خود رها نکنید.
مطالبی را که آموخته اید مرور کنید. یادداشت های خود را با چند نفر دیگر از هم کلاسی هایتان رد و بدل کنید و درباره مطالب درسی با هم بحث کنید.
خلاصه مطالب را تهیه کنید. همینطور «برگ تقلب» خود را با مطالب آخرین جلسه درس تکمیل و به روز کنید.
برای موضوعات که یاد گرفته اید، ”نقشه ذهنی بصری“ یا ”درخت یادگیری“ یا هر ابزار دیگری که دانسته های شما را به صورت بصری و گرافیکی نشان می دهد، طرح کنید.
تکالیف سنگین را به چند بخش کوچک تقسیم کنید، برای هر یک مهلتی تعیین، و هر قسمت را در زمان خود انجام دهید.
به خاطر داشته باشید «همکاری و مشارکت» با «تقلب» فرق دارد. گروه هایی تشکیل دهید و در حل مساله ها و تکالیف با هم همفکری کنید و به صورت گروهی مطالعه کنید و به همدیگر کمک کنید. به این ترتیب با سرعتی باورنکردنی بر ضعف های خود فائق می آیید. ضمنا به خاطر داشته باشید که توضیح دادن یک موضوع برای یک نفر دیگر، به یادگیری شما کمک بسیار زیادی می کند. به خاطر بسپارید که، اما نهایتا هر نفر به تنهایی تکالیفش را به انجام برساند.
یاد بگیرید که چگونه دوری فیزیکی از یکدیگر را با کمک ارتباطات الکترونیک جبران کنید. مثل استفاده از پست الکترونیک یا گروه های ارتباطی و میز گرد های الکترونیکی در اینترنت.
بسیار دقت کنید که در گروه های مطالعاتی هرگز کسی را ”خیط و ضایع نکنید“، و از ”نژاد پرستی“، ”قوم پرستی“ و ”جنسیت باوری“ به شدت دوری کنید. لازم است که همگی به هم احترام بگذارند و حقوق همدیگر را رعایت کنند.
غیبت :
طبق مقررات هر دانشجو می تواند تا 3 جلسه غیبت داشته باشد. و در بسیاری از موقعیت ها، غیبت از اختیار دانشجو خارج است؛ مثل بیماری، مشکلات شخصی، دوری از خانواده و...
بعد از غیبت سعی کنید با کمک کتاب درسی، و یادداشت همکلاسی هایتان بلافاصله و به سرعت مطالب جلسه از دست رفته را فرا بگیرید و از قافله درس عقب نمانید. از دوستان خود به عنوان مدرس و منبع استفاده کنید.
کمک به دوستان غایب توسط دیگر همکلاسی ها، یکی از راه های خودآموزی است. پس هر دو نفر سود می برند. به دوستان غایب خود حتما کمک کنید.
سعی کنید سوالاتی را که برایتان در مورد مطالب آن جلسه غایب ایجاد می شود، از گروه مطالعاتی و از دیگر هم کلاسی ها بپرسید و به جواب برسید. اگر موفق نشدید، حتما سوال و مشکل خود را به طور مشخص و واضح، بر روی کاغذ مکتوب کرده و با استاد خود در میان بگذارید.
اگر امکان یادگیری سریع مطالب از دست رفته وجود ندارد، سعی کنید خود را با درسی که ادامه دارد تطبیق دهید و سعی نکنید تمام وقت خود را فقط برای به دست آوردن چیزهای از دست رفته صرف کنید، زیرا این کار باعث دورماندن از اصل موضوعات درسی می شود. موضوعات درسی را دنبال کنید و کم کم موضوعات از دست رفته را یاد بگیرید.
پروژه ها: گزارش، مقاله، و سمینار
در بسیاری از دوره های تحصیلی، دانشجویان پروژه یا تحقیقی انجام می دهند که گزارش و ارائه آن، قسمتی از نمره آنان را تشکیل می دهد. انجام پروژه مقدار زیادی از وقت دانشجویان را می گیرد، اما با صرف کمی وقت و یافتن راه هایی برای انجام بهتر کار و ارائه بهتر گزارش نهایی، می توان نتایج به مراتب بهتری کسب کرد.
برای تهیه گزارش، هرچه زودتر اقدام کنید. مثلا بعد از کارهای عملی یا پس از بازدید، وقتی که مطلب هنوز در ذهنتان تازه و نو است و جزئیات آن را به خاطر دارید، تهیه گزارش و نوشتن آن بسیار ساده تر است.
یکی از خطرات به تعویق انداختن مکتوب کردن پروژه و نگارش آن، تلنبار شدن آن است. در نتیجه زمانی که باید به مرور درس ها برای امتحان بپردازید، مجبور می شوید به گزارش خود بپردازید و با آن درگیر شوید.
استفاده از نرم افزارهای رایانه ای، مثل نرم افزار Word کار شما را بسیار راحت می کند. شما به راحتی می توانید بررسی های متعدد و غلط گیری متن را بسیار سریع انجام دهید و نهایتا در وقت صرفه جویی می کنید. سعی کنید حتما تایپ کردن 10 انگشتی را نیز فرا بگیرید.
قبل از هر کاری، طرحی مکتوب برای کاری که می خواهید انجام دهید آماده کنید. سپس مدتی روی طرح خود فکر کنید و آن را نهایی کنید. این طرح پیش نویس باید شامل برنامه زمانی نیز بشود.
هدف کلی پروژه خود را در طرح اولیه مشخص کنید. این هدف به سوال «چرا» پاسخ می دهد.
برای رسیدن به هدف کلی، مسیر خود را در طرح مکتوب به چند گام کوچک تر تقسیم کنید که هر یک از این گام ها خود یک هدف جزئی به حساب می آیند. سپس از خود بپرسید «این هدف چگونه به نتیجه می رسد؟» و راه خود را مشخص کنید.
انتخاب یک ”عنوان“ مناسب بسیار اهمیت دارد. سعی کنید عنوان تا حد ممکن کوتاه و در عین حال گویا باشد.
”خلاصه“ یا ”چکیده“ از قسمت های حائز اهمیت نوشته شما است. این قسمت را پس از اینکه کار نگارش تمام شد، بنویسید. به این ترتیب مطمئن خواهید شد که قول و وعده های داده شده در ابتدای نوشته، دست یافتنی خواهند بود.
در ابتدای نوشته، ”هدف“ خود را به طور شفاف و دقیق مشخص کنید.
”مقدمه“ خوب، بسیار با اهمیت است. پاراگراف های اول و دوم انتظارات خواننده را از گزارش یا مقاله مشخص می کند.
هر فکر یا ایده منحصر به فرد باید در یک پاراگراف از نوشته مطرح شود. از این رو نوشته خود را به پاراگراف های منطقی تقسیم کنید تا استدلال شما قابل درک باشد.
بسیاری از کارشناسان و اکثر مردم با نگاهی اجمالی مطالعه می کنند. از این رو اولین و آخرین جمله هر پاراگراف باید طوری باشد که مفهوم را منتقل کند.
یک ”نتیجه گیری“ خوب در انتهای نوشته بسیار اهمیت دارد. بسیاری هنگام ارزیابی آخرین قسمتی که می خوانند بخش نتیجه گیری است و بر اساس آن نمره می دهند. از این رو هرچه بخش نتیجه گیری کامل تر و جامع تر باشد، نمره بهتری به آن تعلق می گیرد. در بخش نتیجه گیری قاطعانه به سوال اساسی مقاله بپردازید.
حتی اگر نتایج در چکیده هم آمده باشد، باید در نتیجه گیری پایانی گزارش منعکس شود. این قسمت باید بیانگر اهدافی باشد که در ابتدای نوشته معرفی شده اند.
”پیوست“ ها باید با دقت در انتهای نوشته قرار گیرند.
روش صحیح ارجاع به ”منابع و مراجع“ را به درستی یاد بگیرید و به کار بندید.
نوشته نهایی خود را قبل از تحویل، چند روزی به حال خود رها کنید تا ”بیات“ شود. سپس آن را یک مرتبه دیگر مطالعه کنید و در صورتی که در این موقع مناسب تشخیص دادید، تحویل دهید. و در صورت لزوم به رفع عیوبی که تا این موقع از نظرتان پنهان مانده بوده، اقدام کنید.
در صورتی که از ارائه سمینار خجالت می کشید، در موقعیت های آرام و بدون فشار روانی درباره موضوع سمینار با همکلاس ها و دوستان خود صحبت کنید و سمینار را به صورت غیر رسمی برگزار و تمرین کنید.
آمادگی برای امتحانات :
دوره کردن درس را خیلی زود، یعنی به محض اینکه مطلبی برای دوره کردن وجود داشته باشد، شروع کنید. به خاطر داشته باشید که اگر هیچ عامل تهدیدکننده ای ناشی از امتحان قریب الوقوع وجود نداشته باشد، دوره کردن لذت بخش تر است.
”مطالعه انفعالی“ خطرناک است. به این معنی که چندبار خواندن مطلبی بدون آن که قادر به استفاده از آن باشید، بی فایده است. دوره کردن زمانی سودمند است که با فعالیتی نوشتنی یا پاسخگویی به سوالات و حل مساله همراه باشد.
خلاصه ای از دانسته های خود را تهیه کنید. خلاصه نویسی سبب می شود که موضوعات درسی را بتوانید دسته بندی کنید و بهتر به خاطر بسپارید.
اوراق امتحانی، تکالیف، یادداشت ها و... را در طول دوره به نحو مناسبی دسته بندی و نگهداری کنید. (دست یافتن به آن ها در اواخر دوره کاری بیهوده و هراس آور است.)
مطالعات موردی، مثال های به کار رفته و مساله هایی که در جلسات درس مطرح می شوند، ممکن است الگویی برای جلسات امتحان هم باشند.
نسبت به بازخوردی که از انجام تکالیف کلاسی، امتحانات میان دوره ای و فعالیت های کلاسی دریافت می کنید، هوشیار باشید.
راه و روش هایی برای خود-ارزیابی بیابید. و به طور پیوسته خود را پایش کنید.
در خود-ارزیابی متوجه باشید که «ارادت زیادی به خودتان نداشته باشید!» و کار خود را بیش از ارزش واقعی آن درجه بندی نکنید. سعی کنید در خود-ارزیابی کار خود را سخت تر از مدرس ارزیابی کنید.
با معیار های ارزیابی و نمره دهی امتحانات آشنا شوید و آنها را تمرین و رعایت کنید.
امتحانات شفاهی :
امتحانات شفاهی جلسه پرسش و پاسخی است که سولات آن را بیشتر سوالات کوتاه تشکیل می دهد.
در امتحانات شفاهی مراقب ”پرت و پلا“ گفتن باشید. در صورتی که پاسخ بی ربطی ابداع کنید، معمولا سوالات بعدی سخت تر می شود.
امتحانات کتبی :
مقداری اضطراب و فشار روحی عملا سلامت بخش است. زیرا در اثر فشار روحی سطح آدرنالین خون بالا می رود و عملکرد انسان بهبود می یابد. پس چندان نگران اضطراب امتحان نباشید و از آن به بهترین نحو استفاده کنید.
امتحانات فقط توانایی پاسخ به سوالات را اندازه گیری می کنند. این مانند هر مهارت دیگری با تمرین بهبود می یابد.
مدیریت زمان در امتحانات بسیار اهمیت دارد. در امتحانات علاوه بر دانش و دانسته های دانشجویان، مدیریت زمان آنان نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد.
قبل از پاسخگویی به هر سوال، آن را چندین بار بخوانید. هر چند دقیقه یک بار از خود بپرسید «آیا به سوالات آن طور که از من خواسته شده پاسخ می دهم؟»
اگر در سوالی با مشکلی روبه رو شدید، سوال بعدی را بخوانید. دقت کنید که آنچه اهمیت دارد نمره آوردن از کل ورقه امتحانی است، نه نمره آوردن از یک سوال.
تمیزی و پاکیزگی و رعایت نظم و ترتیب در نگارش پاسخ ها، بدون شک اثر خوبی بر ذهن تصحیح کنند اوراق شما می گذارد و منجر به کسب نمره بهتری می شود. سعی کنید پاسخ نامه شما ظاهری منزه و منظم داشته باشد و چشم نواز باشد.
ممتحنان هم انسان هستند. آنها دوست دارند به شما نمره خوبی بدهند و فقط به دنبال اشتباهات شما نیستند. اما بهترین نمره را به پاسخ های مشخص و کامل می دهند.
در انتهای جلسه امتحان پاسخ های خود را مرور کنید. مطالعه دقیق و دوباره ورق امتحانی می تواند منجر به کسب نمره بالاتر شود. سعی کنید اشتباهات آشکار خود را ببینید و توضیحات خود را در صورت لزوم تکمیل کنید.
پس از امتحان: عبرت گرفتن از شکست
«هرکس که به یک ارزیابی نیاز داشته باشد، برای ”دنیای واقعی“ کاملا آماده نشده است.» -ناشناس
«هر شخص موفق، طعم شکست را چشیده است»
این قسمت برای دانشجویانی نوشته شده است که در امتحان شکست خورده اند. هرچند توصیه های آن کلی است و برای همه قابل استفاده می باشد.
در ذهن بسیاری از دانشجویان، یکی از بزرگترین فشارهای روحی، شکست خوردن در امتحانات است. سعی کنید آن را بپذیرید.
قبول کنید که تنها در بخش خاصی موفق نشده اید. و از شکست به منظور تضمین موفقیت آینده با ساختن زیر بنایی محکم استفاده کنید. به شکست همانند «فرصتی دوباره برای یادگیری» نگاه کنید.
شکست یک مرحله زود گذر است. شکست در کاری به این معنا نیست که دیگر آن کار را انجام ندهید، بلکه به این معناست که هنوز نمی توانید آن کار را در یک موقعیت خاص (مثلا شرایط اضطراب زای امتحان) انجام دهید.
یکی از موثرترین راه های اشتباه نکردن، اشتباه کردن است. دلیل اشتباهات خود را دریابید تا به دانشی مفید دست یابید. به خاطر داشته باشید که در زندگی به طور کلی موفقیت ابتدا با اشتباه کردن به دست می آید، نه با اشتباه نکردن.
به خاطر داشته باشید که در شکست در امتحانات، این شما نیستید که شکست خورده اید، بلکه آن موضوع در یک زمان خاص و با یک خصوصیات خاص، خوب سازماندهی نشده بوده.
در پی شکست، فقط به موضوعاتی که برایتان مشکل آفرین شده اند نگاه نکنید، بلکه به رویکرد های یادگیری موضوعات نیز توجه کنید. اغلب مواقع تجزیه و تحلیل مهارت های یادگیری، مانند دوره کردن و بررسی روش امتحان سودمند است.
در صورتی که امتحانات دیگری در پیش است، خود را برای امتحانات باقی مانده آماده کنید تا بتوانید امتیازی برای مراحل بعدی کسب کنید.