پان‌پراگ یک ماده مخدر صنعتی است که به شکل آدامس، پاستیل، پودر و خوشبوکننده‌های دهان با طعم‌های مختلف نعنایی، پرتقالی و میوه‌ای در بسته‌بندی‌های زیبا و گاهی نیز در بسته بندی‌های آلومینیومی و کوچک مانند سماق و نمک‌های رستورانی ارایه می شود.
علیرضا سفید چیان روانپزشک و مدرس دانشگاه گفت: مصرف پان‌پراگ به صورت جویدنی، زیرزبانی و مکیدنی همراه با دفع ترشحات قرمز رنگ است و مواد تشکیل دهنده آن از برگ درختی به نام « BETEL» است، بدین صورت که این ماده را با مقداری تنباکو، آهک، خاکستر، ادویه، اسانس و افزودنی‌های غیرمجاز مخلوط می کنند که بسیار نشئه آور است، حتی در بعضی از انواع پان‌پراگ‌ها، برای افزایش قدرت سرخوشی و نشئگی، ترکیبات مخدر یا توهم‌زای دیگری از جمله تریاک، حشیش و در مواردی ترکیبات شیمیایی از جمله آرسنیک، منیزیم و سرب به آن اضافه می شود.
سفید‌چیان تصریح کرد: بیشترین مصرف این ماده در مناطق شرقى و جنوبی کشور است و مبادى ورودی این مواد به ایران، کشورهاى افغانستان و پاکستان است، همچنین قیمت آن حدود 300 تا 500 تومان و بسیار ارزان است.
اسامی دیگر برای تبلیغ و تشویق به مصرف و انگ‌زدایی از اینکه پان‌پراگ مخدر نیست، ارایه می شود که عبارتند از: ملوان‌زبل، دپی‌کوپر، راجا، تایتانیک، پان‌عربی، ناس‌افغانی، چالیا، پان‌کوبیده و بی‌تی ( BT ) و حتی دندان سفت کن و ویتامین.
این روانپزشک گفت: پان جزء 5 ماده‌ی مخدر مصرفی است که (بعد از تنباکو، الکل و کافئین) حداقل 10 درصد جمعیت دنیا در کشورهای آسیای جنوب شرقی - به‌ویژه هند و پاکستان - این ماده را مصرف می‌کنند و دلیلى که مصرف کنندگان "پان‌پراگ”ها را به سمت آن مى‌کشد، احساس‌گرمی، سرخوشى‌موقت، سبکى‌سر، گیجى و شادى کاذب است.
چرا پان را مخدر نمی دانند؟
مصرف کنندگان پان‌پراگ بر این تصورند که چون این ماده را از راه دهان مصرف کرده و تدخین نمی کنند، بنابراین خطر چندانی متوجه آن ها نیست. این تصور غلط به جامعه هم تسری یافته و بسیاری از مردم فکر می‌کنند که پان‌پراگ ماده بی خطر یا کم خطری است و اگر این چنین نبود در معابر عمومی به صورت آشکار فروخته نمی شد، در حالی که این برداشت از اساس غلط است.
این روانپزشک و مدرس دانشگاه در تشریح عوارض استفاده از پان گفت: این ماده‌مخدر دارای عوارض جسمی، عصبی و روانپزشکی است که عوارض جسمی آن عبارتند از: پان از عوامل مستعدکننده سرطان‌های حفره دهان از جمله سرطان لثه، سرطان مخاط دهان و سرطان حنجره محسوب می شود، بد رنگ شدن دندان‌ها، بیماری‌های لثه، گوارشی(حتی سرطان روده بزرگ)، بیماری‌های دستگاه تنفسی، کلیوی، قلبی و عروقی، عقیم کنندگی در مردان بزرگسال، التهاب چشم، ضعف شدید سیستم ایمنی، به دلیل ریختن آب دهان به صورت مکرر، می‌تواند موجب انتقال بیماری‌های عفونی مانند سل و هپاتیت شود.
عوارض عصبی و روانپزشکی آن نیز عبارتند از: آسیب‌مغزی، از دست دادن تعامل رفتاری و حرکتی، احساس سرخوشی و هیجانات غیرطبیعی، افت‌تحصیلی، به دلیل آهک به کار رفته در آن، توهم، پرخاشگری و در واقع مهمترین عارضه این ماده ایجاد وابستگی و اعتیاد همچنین افزایش تمایل به مصرف مخدرهای قوی‌تر و خطرناک‌تر است.
راهکارهای پیشگیری و درمانی:
این استاد دانشگاه در تشریح راهکارهای مناسب برای پیشگیری و درمان پان گفت: در زمینه پیشگیری سه موضوع "انسان اعتیادپذیر"، "محیط اعتیادساز" و "عامل اعتیاد" را باید در نظر قرار داد. در نتیجه، برای پیشگیری باید با توجه به موارد فوق، دست کم باید یکی از این علل را حذف کرد تا زنجیره اعتیاد از هم بپاشد. از این رو، ضروری است که عوامل مستعدکننده گرایش به موادمخدّر نظیر نابسامانی‌های خانواده، دوستان بد، مدرسه و محل زندگی نامناسب مورد توجه قرار گیرند.
آگاه کردن جامعه به ویژه والدین از طریق صدا و سیما و سایر وسایل ارتباط جمعی، آگاهی و هوشیاری بیشتر مربیان مدارس و مسئولان آموزش و پرورش کشور، تقویت فعالیت‌های جایگزین مثل فعالیت‌های اجتماعی مثبت، هدفمند، توأم با تقویت استعداد و خلاقیت و فعالیت‌های سالم و مفرح توأم با هیجان، افزایش مهارت‌های زندگی مانند مهارت حل مشکل، مقابله با مشکل و مقاومت در برابر مصرف مواد، ارتقای فرهنگی، ایجاد گروه‌های خودجوش آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها، عضویت بخشی فرزندان در گروه‌های هنری، ورزشی و مانند آن، از جمله راهکارهای مناسب برای برخورد با این معضل است تا از این طریق آن‌هایی که روحیه ضعیف و افسرده‌ای دارند، نقاط مثبت خود را بشناسند و استعدادهای خود را شکوفا کنند.