رفتار نوجوان بزهکار موجب می شود تا به چنگ قانون بیفتد؛ زیرا رفتار او، نه تنها خود نوجوان، بلکه دیگر افراد جامعه را نیز به مخاطره می اندازد .
عوامل موثر در ایجاد بزهکاری فرزندان :
بر اساس تحقیقات گسترده ای که به منظور پی بردن به علل تخلف نوجوانان انجام شده ، می توان عوامل زیر در بزهکاری موثر دانست :
- گروه سنی کم تر از پانزده سال آمادگی بیشتری برای ارتکاب بزه دارند .
- جرائم به طور کلی در حومه ی شهرها و روستاها اتفاق می افتد .
- نوجوانانی که در جامعه از تحصیلات، تفریحات سالم، سر گرمی و کار سازنده به دلایلی، بی بهره هستند به ارتکاب جرائم گرایش بیشتری دارند؛ به بیان دیگر، آنها جهت نیل به هدف های خویش به شیوه ای اجتماع پسند، راه های درستی در اختیار ندارند .
- نوجوانانی که از نظر مالی در رفاه بوده ولی توجه و محبت بی بهره باشند ، ممکن است به بزهکاری روی آورند . بزهکاری در طبقات مرفه اغلب به منظور جلب توجه والدین و ابزار نارضایتی و یاس نوجوانان و در مواردی جهت انتقام گرفتن از آنهاست .
به طور کلی سه عامل بیشترین نقش را در بزهکاری فرزندان دارند که به ترتیب عبارتند از :
- عوامل خانوادگی
- عوامل اجتماعی
- عوامل شخصیتی
این سه عامل مانند مثلثی بوده که از هم جدایی ناپذیرند. به دلیل نقش پررنگ خانواده و تاثیرآن روی دو عامل دیگر .
وقتی با مسئله گسترش بزهکاری در کودکان و نوجوانان روبرو هستیم باید خانواده را به عنوان اولین کانال ورودی فرد به اجتماع مورد بررسی قرار دهیم و علل و انگیزه های اولیه را در آن جستجو کنیم. خانواده عالی ترین ومقتدرترین پایگاه شکل گیری ساختمان اجتماعی و شخصیتی نوجوان است.
خانواده محلی است که نوجوان در آن درس فداکاری ، محبت ، چگونگی مبارزه با مشکلات و ... را می آموزد و پاک ترین احساسات خود را آنجا به ظهور برساند.
بنابراین ضعف چنین پایگاه عظیمی ، اولین و اساسی ترین عامل انحراف است و مسلم است که وظیفه خطیر والدین حفظ سلامت این کانون مقدس و ارجمند است.
عوامل خانوادگی که باعث بزهکاری نوجوانان می شود؛ شامل موارد زیر است:
1. تبعیض : تبعیض در خانواده و توجه بیشتر والدین به برخی از فرزندان و توجه کم تر نسبت به فرزندان دیگر سبب ایجاد احساسات و اعمال منفی در نوجوان می شود.
2. خشونت : پاره ای از روانشناسان معتقدند که ریشه ی اصلی جنایات و انحرافات در جامعه، خشونت شدید در خانواده است . این خشونت می تواند در ابعداد جسمی و روحی در خانواده رخ دهد . خشونت، سرزنش و سرکوفت های بی مورد ؛ احساس بی لیاقتی، سر خوردگی و در نهایت اضطراب دائمی را به فرد انتقال می دهد. در چنین وضعیتی نوجوان که جایگاه مشخصی برای خود در خانواده نمی یابد کم کم از حالت عادی خارج شده و به انجانم اعمال غیر سالم روی می آورد تا شاید از این طریق توجه دیگران را به خود معطوف دارد.
3. افراط در محبت و توجه : محبت بیش ازاندازه همان اثر و نتیجه را دارد که بی مهری و بی توجهی دارد .
4. طلاق و کشمکش : گسستگی خانواده تاثیری مسلم و قطعی در بروز رفتارهای ضد اجتماعی در نوجوانان دارد. هم چنین درگیری و کشمکش های زیاد در محیط خانواده تاثیر مخرب بر سلامتی روانی و اجتماعی فرزندان دارد .
5. غیبت والدین از خانواده: وجود والدین در منزل، به خصوص مادر نقش موثری در تربیت عاطفی – روانی کودکان دارد و غیبت هر یک از والدین باعث ایجاد مشکلات تربیتی و اختلالات عاطفی در فرزندان می شود .
6. انحراف والدین : انحراف والدین یا یکی از اعضای خانواده و مشکل اخلاقی آنان، ارتباط مسلمی با انحراف کودکان و نوجوانان دارد .
7. نداشتن آگاهی : پایین بودن سطح آگاهی و دانش در زمینه ی مسائل تربیتی کودکان و نوجوانان زمینه ساز ارتکاب جرم و انحراف به شمار می رود. همچنین فاصله ی زیاد اعتقادی و فرهنگی خانواده با جامعه و نیز تضادهای فکری شدید با فرزندان از خانه و ضعف ارتباط آنها با والدین می شود که این مورد خود، زمینه ساز بروز بزهکاری فرزندان می شود .
8. سهل انگاری : گاه والدین اطلاعات خوبی دارند، اما در اثر دغدغه های بسیار مهم تربیت فرزندانشان و توجه به نیازهای مادی و معنوی آنها غافل می شوند یا امر تربیت را بسیار ساده در نظر گرفته و فرزند خود را رها می کنند .
9. بی سرپرستی : یتیمی ناشی از مرگ پدر یا مادر و نبود سرپرستی سالم از فزند یکی از مهمترین علل ناکامی ، ولگردی ، عقب افتادگی در مدرسه ، اجتماع ف ارتکاب بزه ، تبهکاری و سایر آسیب های اجتماعی است .
10. نبود قانونمندی : نداشتن تعهد و قانونمندی در خانه و آزادی بیش از حد به اعضای خانواده خطر بروز بزهکاری در فرزندان را افزایش می دهد .
نقش والدین :
خانواده در عین حال که کوچکترین واحد اجتماعی است از بزرگترین منابع ثروت جامعه است و به عنوان یک نیروی ملی شناخته میشود . بنابراین راهکارهای زیر می توان در کاهش بزهکاری در خانواده ها به کاربرد :
- کودک باید از خانواده محبت ببیند و به محبت بزرگترها اطمینان داشته باشد در این صورت با آرامش، سلامت و مهارت وارد جامعه خواهند شد، در غیر اینصورت همه چیز برای او ناراحت کننده و خطرناک خواهد بود و وسیله ی اضطراب او را فراهم خواهد کرد . زیرا کودکی که از لحاظ عاطفی رشد نیافته، توانایی تحمل رنج و عذاب یا به تاخیر انداختن ارضای تمایلات خود را ندارد و این محرومیت عاطفی از مهمترین علل بزهکاری نوجوانان است.
- پدر و مادر باید از سنین پیش دبستان کودک را تحت آموزش های صحیح و سازمان یافته قرار دهند و در مراحل مختلف تحصیلی تکیه گاه و مشاوری مطمئن برای او باشند تا بتوانند همگام با شناخت نقاط ضعف و قوت آنان یاری رسان و مددکار واقعی فرزند خود باشند .
- با توجه به دوره ی شکل گیری اعتقادات در نوجوانی، خانواده باید دین و معنویت را به عنوان پشتوانه ای محکم و فلسفه ای روشن برای زندگی به فرزندان آموزش دهد و از طریق انس با خدا آن ها را به آرامش و خشنودی برساند و از قید اضطراب های درونی برهاند .