قلب سلیم :
خَتَمَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ عَلی سَمْعِهِمْ وَ عَلی أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ ( بقره - 7 )
خداوند بر دلها و برگوش آنان مهر زده است و در برابر چشمانشان پرده ای است و برای آنان عذابی بزرگ است .
- قلبی که جز خدا در آن نیست .
- قلبی که پیرو راهنمای حق، توبه کننده از گناه و تسلیم حق باشد .
- قلبی که از حب دنیا سالم باشد .
- قلبی که با یاد خدا، آرام گیرد .
- قلبی که در برابرخداوند، خاشع است .
البته قلب مومن، هم با یاد خدا آرام می گیرد و هم از قهر او می ترسد. مانند کودکی که هم در کنار مادر و پدر آرامش دارد و هم از آنان حساب می برد .
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ ( انفال-2 )
مؤمنان همان کسانى اند که چون خدا یاد شود دلهایشان بترسد و چون آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگار خود توکل مى کنند .
قلب مریض :
- قلبی که از خدا غافل است و لایق رهبری نیست .
وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ یُریدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَیْناکَ عَنْهُمْ تُریدُ زینَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً (کهف - 28 )
و همیشه خویش را با کمال شکیبایی به محبت آنان که صبح و شام خدای خود را می‌خوانند و رضای او را می‌طلبند وادار کن، و مبادا دیدگانت از آنان بگردد از آن رو که به زینتهای دنیا مایل باشی، و هرگز از آن که ما دل او را از یاد خود غافل کرده‌ایم و تابع هوای نفس خود شده و به تبهکاری پرداخته متابعت مکن.
- دلی که دنبال فتنه و دستاویز شبهه ها می گردد .
هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْویلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ ( آل عمران - 7 )
اوست کسى که این کتاب [قرآن] را بر تو فرو فرستاد پاره اى از آن آیات محکم [صریح و روشن] است آنها اساس کتابند و [پاره اى] دیگر متشابهاتند [که تاویل پذیرند] اما کسانى که در دلهایشان انحراف است براى فتنهجویى و طلب تاویل آن [به دلخواه خود] از متشابه آن پیروى مى کنند با آنکه تاویلش را جز خدا و ریشه داران در دانش کسى نمى داند [آنان که] مى گویند ما بدان ایمان آوردیم همه [چه محکم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان کسى متذکر نمى شود.
- دلی که قساوت دارد .
فَبِما نَقْضِهِمْ میثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِیَةً یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ نَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِوَ لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلی خائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلاَّ قَلیلاً مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ (مائده - 13 )
ولى بخاطر پیمان شکنى آنها، از رحمت خویش دورشان ساختیم; و دلهاى آنان را سخت و پر قساوت نمودیم; آنها کلمات الهى را از موردش تحریف مى کنند; و بخشى از آنچه را به آنها گوشزد شده بود، فراموش کردند; و پیوسته از خیانتى (تازه) از آنها آگاه مى شوى، مگر عده کمى از آنان; ولى از آنها درگذر و صرف نظر کن، که خداوند نیکوکاران را دوست مى دارد.
- دلی که زنگار گرفته است .
کَلاَّ بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ ( مطففین - 14)
چنین نیست ( که آیات ما افسانه باشد ) بلکه بر دل های آنان آنچه کسب می کرده اند ( از گناهان ) زنگار بسته است.
- دلی که مهر خورده است .
فَبِما نَقْضِهِمْ میثاقَهُمْ وَ کُفْرِهِمْ بِآیاتِ اللَّهِ وَ قَتْلِهِمُ الْأَنْبِیاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ قَوْلِهِمْ قُلُوبُنا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَیْها بِکُفْرِهِمْ فَلا یُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلیلاً (نساء - 155 )
( ولی ) بخاطر پیمان شکنی آنها ، و انکار آیات خدا ، و کشتن پیامبران بناحق ، و بخاطر اینکه ( از روی استهزا ) می گفتند: «بر دلهای ما ، پرده افکنده ( شده و سخنان پیامبر را درک نمی کنیم!» رانده درگاه خدا شدند. ) آری ، خداوند بعلّت کفرشان ، بر دلهای آنها مهر زده که جز عده کمی ( که راه حق می پویند و لجاج ندارند ، ) ایمان نمی آورند.